Web Internet de Voyage Vacances Rencontre Patrimoine Immobilier Hôtel Commerce en Bretagne

Bienvenue !

CHARTES DU PRIEURÉ DE NOTRE-DAME DE JUGON

  Retour page d'accueil       Retour page "Ville de Jugon-les-Lacs"  

Boutique de Voyage Vacances Rencontre Immobilier Hôtel Commerce en Bretagne

Boutique de Voyage Vacances Rencontre Immobilier Hôtel Commerce en Bretagne

I.
Notice du prieuré de Jugon.

Note : Nous rééditons cette notice du milieu du XIIème siècle, dont plusieurs passages avaient été retranchés par D. Morice (t. I, col. 520 et 521) : en la complétant, nous faisons disparaître quelques erreurs de texte. N’ayant pu retrouver l’original, nous nous sommes servis : 1° d’une copie prise dans la collection des Blancs-Manteaux, 5441/3, pages 283 et 284 ; 2° d’une copie non authentique du siècle dernier, déposée aux Archives des Côtes-du-Nord ; 3° d’une autre copie déposée aux mêmes archives, et faite, le 25 avril 1573, par le magistrat au présidial de Tours, pour servir au procès qui existait entre Mathurin Rouxel, prieur de N.-D. de Jugon, et Bertrand de Tréal, Sr de la Varenne, comme tuteur des mineurs de feu François de Tréal, Sr de Beauboys. Cette dernière copie est annotée en marge par le prieur : nous reproduirons ces observations.

Notum sit presentibus et futuris quod Oliverius, prior filius Gaufredi domini Dinanensis, cum teneret ex hereditate a dono patris sui castrum quod vulgari lingua appellatur Jugon, ex nomine aque que fluit sub eodem castro, quod Jugon similiter appellatur, contigit ut aliquando cum eodem patre esset apud dictum (Sanctum) Maclovium de Insula, ubi concedenti ipso eodem patre suo et Guillelmo cognomento Abbate fratre suo dedit pro anima sua et parentum suorum Deo et Beate Marie Majoris Monasterii et monachis ejus : primo, domum Guillelmi Abbatis ; deinde, super altare Sancti Maclovii, terram que est apud Jugon a magna porta, cum hospitibus qui jam erant in eadem terra, usque ad locum ubi conjungunt due aque Jugon scilicet et Argolna, ad faciendam ecclesiam et burgum, ita solutum et quictum ut hospites ejusdem burgi ; nec ipsi Oliverio nec alicui homini unquam reddant aliquam consuetudinem nisi monachis tantum. Promisit eciam se eis adquictaturum quamdam curvaturam [Note : « Ibi suburbum conditum nunc temporis subtus castrum ». (Note du Prieur)] terre que propter reflexionem Argolne reflectitur et ipsa, versus burgum monachorum, ut possint cursum aque conjungere monti, sic et hospites ipsius Oliverii de vico qui est subtus castrum ex parte Argene fluvii aquararie usque ad magnam portam ; et a magna porta usque ad burgum monachorum parrochiani ecclesie monachorum [Note : « Inde colligitur prioratum esse. » (Id.) ] reddentes ibi totum jus parrochiale sicut et hospites eorum ; dedit quoque eis eciam piscariam. Cujus donacionis testes sunt, ex parte monachorum Guillelmus abbas Sancti Martini, Guillelmus prior Minoris Monasterii, Guarinus de Lanrigan, Hubertus panetarius, Petrus bajulus, Gauterius armarius, Johannes de Combornio, Ravilius prior Sancti Maclovii, Mainfuntus prior Dinanensis, Guillelmus Rebrach, Golias (ou Helias) sacristanus Sancti Maclovii ; et famuli monachorum Paganus camerarius, Augerius de Hospitali, Johannes Marescalus, Gaufredus Resellus, Petrus Martinus, Rainaldus Columbel, Ascelinus Corbel, Radulfus Bruornus ; porro ex parte Oliverii, ipse Gaufredus pater ejus et Guillelmus frater ipsius, Simon archidiaconus, Eudo Gobio, Herveus filins Hannonis, Paganus filius Kirham, Hugo filius Guigonis, Brehaldus prepositus et multi alii. Concessum et eciam ipso Oliverio ab abbate et monachis presentibus ut tantumdem fiat pro eo quando obierit quantum pro monacho [Note : « Hujus concessionis remuneratio ad modum pia. » (Note du Prieur)].

Porro in eadem septimana venit dominus Guillelmus abbas ad prefatum castrum ipsi Oliverii ubi ipse Oliverius addidit huic elemosine eciam molendinum unum suum cum tota piscaria ejus, dedit eciam et furnum, ad quem molendinum et furnum molerent et coquerent hospites de burgo suo a magna porta usque ad burgum monachorum per consuetudinem sicut et hospites eorum.

Concessit eciam monachis quicquid eis dare vel vendere voluerint homines ejus sive milites ita tamen ne perdat caput servicii sui [Note : « Dominio excepto. » (Id.)]. Concessit quoque ut monachis accipiant solute ac quiete de omnibus boscis ipsius ad edificandum et ardendum ubicunque ipse acceperit, et ubicumque ejus acceperint homines ibi et homines monachorum ; porci vero monachorum sint in pasnagio in omnibus boscis suis sicut et porci ejus erunt, et ubicunque pascent hospites ejus porcus suos, ibi et hospites monachorum similiter suos et monachis reddant pasnagium [Note : Droit à acquitter pour la glandée et le parcours des bois du seigneur par les porcs des vassaux]. Dedit eciam eis decimam de omnibus conductibus suis de passagio et concessit ut omnes qui hospites fuerint in terra monachorum quodcunque mercatum fecerint in castro ejus vel in quocunque loco ipsius terre sive patris sui non reddant inde sibi consuetudines sed monachis. Si homines vero monachorum fecerint aliquid foris factum, clamor presens fiet ad monachum et faciet inde justiciam, et habebit emendacionem qualem debebit si voluerit accipere aut, si voluerit, condonabit. Quod si monachus a facienda justicia defecerit, clamor deferetur ad dominum castri et ipse quidem coget hominem ad justiciam, sed monachus habebit emendacionem. Hec omnia concesserunt uxor ejus nomine Gonnor et filii ejus Gaufridus scillicet et Guillelmus. Hec omnia vidit et audivit dominus Guillelmus abbas Sancti Martini cum omnibus monachis suprascriptis, demptis quatuor, Guarino scilicet, Ravillio, Mainfunto, Golia (ou Helia) ; et famuli eciam suprascripti viderunt et audierunt excepto Gaufredo (ou Urfredo). Ex parte vero Oliverii, ipse Oliverius, Bertrannus filius Magni, Galiurius filius Odonis. Audroius filius Philippi, Roaldus filius Philippi, Gauffredus filius Gotonis, Galterius Abbas, Guillelmus filius Norvan de Brihan, Oliverius Abbas, Trihan presbyter, Arnaldus Gremart, Simon archidiaconus, Eudo Gobio, Gualterius filius Mainfunti Isacar, Alanus miles et Tanguy frater ejus, Morgant Cocus, Maurolegot, Radulphus portariu, Ricardus filius Maufredi, Gaufredus filius Pernaturalis, Gaufredus Manent, Gaufredus filius Piscis, Robertus Tonsus, Thomas de Sancto Joanne.

Dedit quoque Bertrandus, filius Magni, pro anima sua et parentum suorum Beato Martino et monachis ejus capellam quandam que erat ex altera parte castri, ultra aquam, ubi aliquando interrabantur corpora mortuorum [Note : « Hœc capella diruta est, nec vestigia manent ». (Note du Prieur)], et quandam partem terre circa eandem cappellam ad hospitandum vel ad faciendum quod monachis placuerit [Note : « Hac terrœ particula non utitur prior. » (Id.)] ; et sive hospites ibi mittant monachi, sive aliudquid faciant, totum erit solutum, quictum, et nichil omnino reddat nisi monachis. Et hoc ipse Oliverius concessit, et uxor ejus et filii supranominati, et susceperunt societatem et beneficium Majoris Monasterii de manu prefati abbatis tam ipsa mater quam filius ejus ; et Bertrannus, et Trihan capellanus, et multi alii hec viderunt et audierunt supradicti testes pene tam monachi quam famuli quosquid supra nominati ad presens eos reiterare necesse non fuit.

Cum Gaufredus, dominus Dinanensis, longo tempore dubitasset si posset dare an non in elemosinam aliquid de ecclesiis vel de decimis earum de feudo Britennensium [sic) [Note : Il est plus correct de lire Brientennensium : Brien-le-Vieil (Vetulus), était le chef de la branche ainée des Brien, et à ce titre c’était de lui que relevaient tous les autres membres de la famille qui tenaient en fief quelque partage ou éclipse du fief originaire. A cette époque, l’hommage des juveigneurs et de leurs héritiers se rendait à l’aîné ou à ses héritiers directs : ce n’est que depuis l’assise du comte Geoffroi, et peut-être même depuis les Etablissements de saint Louis, que cet hommage fut porté directement au suzerain de l’aîné. Ces observations, qui nous ont été présentées par M. de la Borderie, sont de nature à modifier ce que nous avons dit par ailleurs sur l’origine de Brien-le-Vieil. Ce fait, du reste, prouve une fois de plus la position indépendante des propriétaires du sol dans nos pays : chacun était souverain dans ses domaines] quod habebat in terra sua, et tollet (sic) eis per violencie rapinam, et nullum utile consilium invenisset sine assensu et voluntate illorum, quia dominus habebat odio rapinam, holocaustum et victime impiorum abominabiles sunt apud dominum, Briencius, cognomine Vetulus, Britennensium summus dominus, et eorum primogenitus, ac Sancti Martini monachus, querens tam salutem animarum Dinanensium dominorum quam parentum suorum, filiorum videlicet G. Vetuli et Gautherii Taschen, impetrato acceptoque ab omnibus illis assensu et voluntaria concessione ad Sanctum Maclovium Dinanensem in claustrum venit cum Gilduim (on Gilduini) filio Gilonis cujus sororem uxorem habuerat, in quo claustro Gaufredum Dinanensem dominum cum monachis turbaque baronum suorum invenit, cui cum suorumque, assensum et voluntariam concessionem retulisset, Gaufredus valde gravisus est ; concessio igitur talis fuit : « Ego Briencius Vetulus et filii mei, omnisque parentela nostra, volumus, assentimus, concedimus et rogamus ut, de feudo nostro quod nobis, et omnes sciunt, injuste tollistis tam ex parentela tua Sancto Martino soli, et nullis aliis sanctis, donatis in perpetuum habendum quicquid volueritis pro salute et redempcione animarum tocius generis nostri tam mortui quam viventis, ita ut elemosina in primis sit vestra, et nos vobiscum ejusdem participes simus ». Hac ergo donacione Gaufredus et filii sui accepta, donata et confirmata, gaudium magnum habuere ne amplius unde dubitaverunt dubitata vel debuerunt. Hujus convenciones testes ipse Gaufredus Dinanensis, Eudo Gobio, Morvanus Dumiaco, Pleardus de Brohorii, Radulphus filius Santarii, Ascelinus filius Briencii, Hustus grammaticus, David de Miniaco, Rainaldus filius Chinochi, Orricus de Miniaco, Querricus de Langanano. Testes de illa parte ipse Briencius Vetulus, Briencius Armarius, Gildunus filius Gilonis, Johannes sacrista, Rainaldus nepos ejus, Hamus capellanus monachorum, Briencius Cato et Rainaldus, Hanno filius Guerrici, Gaulterius de Mariaco, Robertus de Herico et alii multi. — Mox igitur in premiciis donorum donavit nobis decimam suam de Mignerito [Note : « Nulla superest priori decima quam decimula de Tramain, et haec, ut opinor, est. » (Note du Prieur)] : hec facta sunt sub priore Mainfinito, ibidem domino militantibus monachis Herveo, Gingomaro, Hamarico Rainaldo, Radulfo.

Deinde dedit idem Gaufredus, dominus Dinanensis, Sancto Martino et suis monachis terram Berhandi Canuti, scilicet partem unam de Carmalo, et alteram partem de Carmelou [Note : « Vernacule Brehant Chanet, hoc notatu dignum quia possessiones magnae sunt Cramail et Carmele. » (Id.)], quas partes concesserat idem Brehandus Canutus predicto Gauffredo et eumdem Gauffredum suum heredem fecerant de illis partibus terre ; has igitur duas partes terre de Carmalo et de Carmelen liberas dedit predictus Gauffredus sicut dictum Beato Martino Majoris monasterii concedentibus omnibus filiis suis ; testes hujus doni sunt illi qui suprascripti sunt.

Oliverius, Dinanensis dominus, dedit Domino et Sancto Martino et monachis de Jugon omnem consuetudinem hominum monachorum quam in feria [Note : Foire ou marché du seigneur] sua accipiebat, unde testes sunt Ricardus dapifer, Rivalonius portarius, Perenesus de Porta et alii multi.

Notum sit omnibus fidelibus presentibus et qui post ipsos futuri sunt quia Evanus filius Ranulfi, inspirante Domino, volens fieri monachus in monasterio Beati Martini Majoris Monasterii, paulo antequam fuerat monachus, dedit Sancto Martino et suis monachis hereditatem suam de terra que vocatur Carmoith, sicut eandem tenuerat, jure hereditario, Ranulfus pater suus : hoc donum fuit factum et confirmatum ante Gaufredum dominum Dinanensem. Ex sua parte vero idem Gaufredus, Dinanensis dominus, dedit Beato Martino et suis monachis totum servicium quod habebat in predicta terra Ranulfi Carmoith, quam post Ranulfum tenebant Galterius et Evanus filii sui et Verserius consanguineus eorum. Testes ex parte eorum ipse Gauffredus dominus, Evarius Cocus, Robertus Bernardi filius, Moyses Gormeli filius, Gormelon Rufus : ex parte monachorum, dominus abbas Guillelmus, Durandus, Asinus, Evanus Ranulli filius.

Et quoniam castrum de Jugon, antequam in dominium Gauffredi Dinanensis vel heredum ejus deveniret, antecessorum et parentum comitis Stephani fuisse dignoscitur, quadam vice, dum idem comes Stephanus de curia regis Anglorum veniens per Jugon transiret, dominus Gauffredus de Ivran et dominus David, monachi scillicet de Jugon, adierunt comitem Stephanum, multis precibus eum rogantes ut elemosinam de Jugon quam Gauffredus Dinanensis et Oliverius filius ejus Majori Monasterio fecerant ipse concederet ; quod tunc in audiencia multorum benigne concessit, horum scilicet [presencia] : Conani capellani ipsius comitis, Horvenisii filii Horvenisii, Goscelini de Riviler, Roaldi vicarii, Gauffredi filii Pissonisi : de parte monachorum interfuerunt Gauffredus de Ivran et David socius ejus, et David capellanus monachorum, Hoellus famulus monachorum et alii multi. Galterius de Bocoit et Rivalonus frater ejus dederunt monachis Sancti Martini Majoris Monasterii apud Jugon manentibus ut eorum firmitatem habere promererentur duo novalia prati, duoque arabilis terre in Carboihac, unde testes sunt ex parte monachorum Radulphus prior, Herveus monachus, Evanus monachus, David presbiter, Gorhandus Sebelinus ; ex parte Galterii, ipse et frater ejus Gaufredus Rivallonis filius, Gaufredus Gualterini filius, Carnotus Tardivunus et alii multi. Postea vero ipse Rivallonus decidens in infirmitatem dedit Deo et monachis pro anima sua quatuor novalia [Note : L’Ager novalis se disait soit d’une jachère récemment levée, soit d’une pièce de terre nouvellement en culture] terre et omnia alia prata juxta duo novalia, terras arabiles juxta petram (ou peciam) propinquam Maelariam, et juxta petram Merclariam et duo prati : unde sunt testes supradicti.

Eo itaque tempore quo dedit dominus Oliverius de Jugon, pro anima sua et parentum suorum, Domino et Sancto Martino in manus Guillelmi abbatis donum quod huc usque ipsius ac suorum omnium patrocinio filiorum ratum tenemus eodem, sicut in presenti cartula alias scriptum habemus, Bertrannus Magni filius pro anima sua capellam Beate Marie et curam eandem, et quoddam terre novale et cemiteriolum ubi peregrinorum [Note : « Inde colligit Bertrannum fundatorem prioratus superstare quia haec ei restant preter curam, quœ dictio notanda est quia quondam fuit prioratus curatus. » (Note du Prieur)] et pauperum corpora inhumari solebant eidem abbati et monachis suis donavit; postea vero, defuncto Thoma primogenito suo, ut supradicti monachi in oracionibus suis eum susciperint et honorifice sepelirent, donum illud augmentaturum pollicebatur. Deinde, divina inspirante gracia, qua dicitur « quem diligit Deus corrigit », item Apostolus : « virtus infirmitate perficitur », non modica correctus infirmitate, quasi fratres suos monachos advocat, consilium querit, et se ipsum eis tribuens, et ut eum in oracionibus suis susciperent censum duorum solidorum et unius quarterii frumenti eis donavit [Note : « Si aurei vel libra, vel asses sint dubitatur, verum usque adhuc solvantur decem libra priori ex dominio Jugonensi. Quid sit quarterius haud scio. » (Id.)], et ne quis eis quasi monachis fraudulenter contradiceret, Gaufredum Oliverii filium et fratres suos qui testes ac doni hujus defensores essent advocavit homines qui censum redderent, preostendit Thehellum videlicet Vetulum unam minam frumenti et sex solidos a terra quam ab eo tenebat sibi reddente ; Bernardumque Caballum unam minam frumenti reddentem ; Exulatumque Petri filium tres solidos ; Gravonis filium duodecim dinarios ; presentes hujus doni testes sunt Radulfus prior, Herveus et Evanus monachi, Hamo capellanus, David presbiter, Evanus sacerdos, Goffredus [Note : Geoffroi II fut seigneur de Dinan vers 1156], Alanus, Oliverius fratres et dominus hujus castri, Picardus dapifer, Guillelmus vicarius, Hanno de Gorra et Robertus frater ejus, Oliverius de Leen, Exulatus de Guerrivel, Hoel, Gonnor uxor Oliverii, Alanus Bertranni filius, Stephania ejusdem uxor Bertranni, Laura Bertranni filia, qui et ipsi pro anima domino et monachis hec dona dederunt et concesserunt.

Ne posteritas veteres latere queat, stylo memorieque commendavimus, quod Gauffredus de Corrun in claustro Sancti Maclovii de Dinan Domino et Beato Martino, abbati Guillelmo et monachis ejus dedit partem suam cujusdam molendini de Stagno, quartam partem omnium consuetudinum quas tunc hereditario jure possidebat, et de passagio decimam sue partis passagii : hujus rei testes sunt ipse Gauffredus de Dinan Oliveriusque ejus filius, et Alanus et Evanus Cocus, David de Miniac et multi alii.

Ut Rafredus molendinarius particeps beneficii Majoris Monasterii esset, de horto suo concessit terram habendam ad exclusam reficiendam ; quapropter monachi et eorum capellanus injunxerunt et honorifice sepelierunt. Quod ejus filii Herveus et Galterius concesserunt et super altare Sancte Marie posuerunt. Hujus doni testes existunt Evanus, magister Jullianus capellanus, Evanus Tardif, Alanus filius Arnaudi.

Sic sigillatum in fermento albo cum filiis ab ipso impendentibus. (Arch. des Côtes-du-Nord).

 

II.
Jean, évêque de St-Brieuc, confirme à Marmoutiers les possessions de cette abbaye dans son diocèse.
1128
: Sacrorum canonum auctoritas hoc ordinando disposuit ut unusquisque episcopus ecclesiastica beneficia sui episcopatus secundum statuta apostolorum servitoribus ceterisque oratoribus Sancte Ecclesie fideliter, prout unicuique opus erit, dividat ...... unde fit quod ego Johannes, Dei gracia Sancti Briocii episcopus, communi consensu nostri capituli, concedimus monachis Beati Martini Majoris Monasterii, salva tamen obediencia et redditibus nostre ecclesie in Porrihocensi Pago, ecclesiam de Ferreria et ecclesiam de Lantignac, ita ut per manum monachorum Majoris Monasterii qui manent in monasterio Beati Martini juxta castrum Guoscelini sit introitus vel exitus sacerdotum istarum ecclesiarum ; beneficia vero earum inter monachos et sacerdotes juxta voluntatem monachorum in pace dividantur, ne inter servos Dei scandalum inde oriatur. Insuper quecumque dono fidelium data sunt in nostro tempore monachis Majoris Monasterii per totum episcopatum Sancti Briocii concedendo confirmamus. Ecclesiam quoque Sancte Marie semper Virginis ante castrum quod vulgo Jugum vocatur fundatam et cimiterium ejusdem quod ad honorem Dei, pro utilitate populi illius castri consecravimus, et parrochiam quam predictus ego et clerus noster mecum et Oliverius dominus prefati castri, concedentibus filiis suis, certa divisione deputavimus, monachis Beati Martini confirmamus. Corpora quidem defunctorum illius castri ad cruces in quadriviis et in terris ad cimiterium non consecratis ex auctoritate Sanctorum Canonum inhumari et sepeliri prohibemus, quia ad hoc predictum cimiterium faciendo sanctificavimus ut corpora fidelium illius castri in eodem cimiterio sepulture traderentur ad capellam Sancte Marie prope Jugum ante hospitalitatem factam et monachis Beati Martini cum ipsa hospitalitate datam sine consensu monachorum et sine sacerdote eorum nullomodo corpora defunctorum sepeliri permittimus. Quicunque ea que in hac nostra confirmacione ad utilitatem religionis Majoris Monasterii continentur servaverint, vinculis peccatorum suorum absolvantur ; contra facientes perpetuo anathemate puniantur. Actum anno ah Incarnacione Domini, M° C° XX° VIII° indictione VII°. Signum + Johannis Sancti Briocii episcopi. Testes sunt Johannes episcopus, Judicalis decanus, Hamo archidiaconus, H. canonicus, Fulcherius sacrista, Mauricius nepos episcopi, Gosbertus prior de Lambaula ........ (Collection des Bl.-Mant., ms. latin, 54411/2, p. 217 , I. — D. Morice a donné une partie de cette charte, I,559).

 

III.
1230
: Septembre, veille de St-Gilles. — Pierre, duc des Bretons, comte de Richemond, transige avec G., grand prieur (major prior) de Marmoutiers, procureur de l’abbaye, au sujet des réclamations que cette dernière faisait sur les prieurés de Lamballe, de Jugon et de Châteauceau. (Voir le n° XXII de St-Martin).

 

IV.
1238
: Ph., episcopus Brioc., Radulfum Poher recipit ad ecclesiam Beate Marie de Jugon ad presentacionem Gaufredi, abbatis Major Monasterii. Anno M° CC° XXX° VIII°. (Bl.-Mant., 5441/3).

 

V.
1239
: Juhellus, Turonensis archiepiscopus, etc., abbas Major Monasterii augmentacionem facit Radulfo Poher persone de Jugon, seil. v minas siliginis et medietatem proventuum ecclesie, anno M° CC° XXX° IX°. (Id.).

 

VI.
L’archevêque de Tours règle la pitance du recteur de N.-D. de Jugon.
1239
: Juhellus, Dei gracia Turonensis archiepiscopus, universis, etc. Noverit universitas vestra quod cum magister Radulfus Poher, persona ecclesie Beatc Marie de Jugon, ab abbate Majoris Monasterii angmentacionem peteret humiliter et devote ; cum ex facultatibus sibi relictis non posset congruere sustentari. Tandem abbas predictus bonorum virorum usus consilio augmentacionem fecit in hunc modum videlicet in quinque minis siliginis quas prior dicti loci tenetur reddere annuatim persone dicte ecclesie, mense augusti. Insuper dictus abbas concessit quod persona dicte ecclesie medietatem integram omnium proventuum ecclesie predicte perciperet, et prior loci alteram medietatem haberet, salvis tunc redditibus quos persona dicte ecclesie ante dictam augmentacionem integre percipiebat. In cujus rei memoriam, etc. Actum anno Domini M° CC° XXX° nono, mense julii. (A. des C.-du-N.).

 

VII.
1242
: Juhel, archevêque de Tours, donne un vidinus de l’acte n° III. (Arch. des Côtes-du-Nord. — Copie du XVIème siècle).

 

VIII.
1247
: Johannes, Briocensis episcopus, recipit A. ad ecclesiam Beate Marie de Jugon, ad presentacionem Gaufridi abbatis Majoris Monasterii, anno M° CC° XL° VII° (1). (Bl.-Mant., loc. laud.) [Note : Nous avons déjà contesté, par ailleurs, l’existence d’un évêque du nom de Jean, à St-Brieuc, en 1247, nonobstant l’assertion d’Ogée, reproduisant probablement la copie des Blancs-Manteaux. Nous ajouterons ici que la présence de Philippe sur le siége de St-Brieuc, en 1247, nous est confirmée par deux chartes de Beauport, et que, Marmoutiers étant réellement gouverné cette année par un abbé du nom de Geoffroy, c’est vraisemblablement dans le nom de l’évêque que le copiste a commis une erreur plutôt que dans la date de cette charte. En tous cas, il ne peut exister aucun doute sur le nom de l’évêque de St-Brieuc on 1247, puisque, outre les deux chartes de Beauport précédemment citées, il y en a une autre de 1248 de l’official gérant l'évêché pendant le voyage de Philippe au-delà des mers. Par ailleurs, la charte originale du cabinet Cornillet, rectifie l’erreur du cartulaire manuscrit de cette abbaye, qui place cette charte et, par suite, l’existence de l’évêque Raoul en 1247. Enfin, le texte de D. Morice donnant sous cette date (I, 932) l’évêque D. au lieu de P. s’explique par une faute d’impression].

 

IX.
Le duc de Bretagne consent à ce que le prieuré ait un moulin à fouler sur le ruisseau de Jugon.
1295
: A tous ceux qui ces presentes lettres verront et oyront, Jehan, duc de Bretaigne, conte de Richemont, salut en Nostre Seigneur. Saichent tous que comme entre nous, dune partye, et religieux hommes et honneste frere Robert par la grace de nostre seigneur abbe de Meremoustier de Tours et de couvent diceluy et le priour de leur prieure de Jugon de la dioceze de Sainct-Brieuc, de lautre, discord et dissention fust esmeu sur ce que ledit priour de Jugon, moulins en une riviere ou en une amne qui en icelles partyes de Jugon publiquement et communement est appellee Jugon, vouloit reediffier, et disoit ledit priour que es luy appartenoit de son droit, et que anciennement ses predecesseurs en ladite amne ou riviere ou il vouloit edifier avoyent edifie moulins, et nous disions encontre que le priour dessudit ne pouvoit ni ne devoit reedifier lesdits moulins par plus fortes raisons que nous mettions en advant. A la parfin, anprez moult de discord eu sur les choses susdites dont et lesdits abbe, couvent et priour venus a paix en ceste maniere que lesdits abbe et couvent ou le priour dessusdit pourront edifier et faire un moulin a draps, o deux pilles o quatre matz a fouller draps, en ladite riviere qui est appellee Jugon, sans plus et sans ce que eux puissent jamais aultres moulins faire ne a draps ce nestoit de nostre volonte ou de nos successeurs tenant toutefois ledit moulin, tant seullement en estat o deux ou o quatre matz ce il leur plaist et sauf a eux leur moulin a bled avoir et tenir en lieu et en la riviere ou il est assis et en lestat ou ilz lont tenu jusques a ores. Et fut accorde de nostre partye que sil advenoit par aucun cas daventure, ou par nous ou par nos successeurs ou par nos alliez, le cours de ladite amne estre detourne ou change ou empesche parquoy ledit moulin ne peust fouller ou faire son debvoir, ledit abbe ou couvent et leur priour de Jugon dessusdit leurdit moulin fouleur pour ront transporter et mettre en la maniere dessusdite o une pille quatre matz sans plus et sans ce que eux y puissent aultre moulin edifier par et ou il adviendroit ladite amne courre en la terre. En tesmoing de cette chose nous mismes nostre sceau en ces presentes lettres. Donne ou mois de may en lan de grace mil deux centz et quatre vingt et quinze ans. (Copie du XVIIIème siècle aux Arch. des Côtes-du-Nord. — Bl.-Mant., loc. laud.).

(J. Geslin de Bourgogne et A. de Barthélemy).

© Copyright - Tous droits réservés.